Wicked Questions

پیشگفتار مترجم: کلمه Wicked معمولا به معنی شر است. برخی از مفاهیم با اینکه اهداف خیر دارند ولی میتوانند باعث ایجاد شر نیز بکنند. مثلا “ما میخواهیم سرعت تیم را افزایش بدهیم” ولی نقطه شر اینجاست، که چگونه ما در عین بالا نگه داشتن رضایت اعضای تیم این سرعت را بالا ببریم. سوالات شر، در واقعات همیشه دو جهت دارند، با این فرمت “چگونه به این برسیم در عین اینکه این رو هم داشته باشیم”. 

همه ما به طور مداوم هر سال، هر ماه‌ و حتی هر روز با Wicked Questions یا سوال‌ها و چالش‌های متناقضی رو‌به‌رو می‌شویم، اما آیا از این قضیه آگاه هستیم؟

ممکن است وضعیتی را مشاهده کرده باشید که سازمان شما در تلاش است به اهداف بسیار مهم و باارزشی دست یابد، اما به نوعی باعث ایجاد تنش، ناامیدی و بحث و جدل در میان اعضا می‌شود. یا این‌که در زندگی شخصی خودتان، دریایی از ایده‌های فوق‌العاده را در ذهن خود دارید اما رسیدن به اهداف مکمل آن‌ها چندان راضی کننده نیست.

اینجاست که Wicked Questions به کار می‌آید، البته از زمانی که بدانید آن‌ها چه هستند. متوجه خواهید شد که از قبل همه جا آن‌ها را مشاهده می‌کردید! برای مثال در ارتباط با مشتریانی که از تیم‌های اسکرام برای توسعه محصول‌شان استفاده می‌کنند. سوالی که آن‌ها غالبا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند این است:

• “چگونه می‌توانیم تیم‌های مستقل اسکرام را درگیر یک کار خاص کنیم، به طوری که همزمان در مسیر مشترک به حرکت ادامه ‌دهند؟”
• هنگام کار با سازمان‌هایی که علاقه دارند خلاقیت بیش‌تری داشته باشند، سوالی که پیش می‌آید این است که: “چگونه می‌توانیم در عین حال که تمرکز خود را بر روی انجام کار گذاشته‌ایم، به افراد فرصت نوآوری و خلاقیت بدهیم؟”

هنگامی که سازمان‌ها شروع به اجرای اسکرام، اکس پی یا کانبان می‌کنند، Wicked Questions به طور ناخواسته ظاهر می‌شوند. شفاف‌سازی در مورد این سوالات از اقدامات ضروری است که باعث شکل‌گیری مکالمات لازم برای ایجاد تغییرات مثبت می‌شود. با این وجود نادیده گرفتن این سوالات می‌تواند منجر به درگیری‌های مداوم و در نتیجه تاثیرات فاجعه‌باری شود.

در این پست نگاه عمیق‌تری به روشن‌کردن هدف Wicked Questions و نحوه تسهیل آن خواهیم داشت. ما مثال‌هایی از نحوه استفاده از Wicked Questions و ترکیب آن با روش‌های دیگر Liberating Structures ارائه خواهیم کرد.

هدف Wicked Questions

اینجا هدف ما پیدا کردن یک پاسخ برای یک سوال شر (Wicked Question ) نیست، بلکه ایجاد شفافیت در مورد حقیقت‌های به ظاهر بی‌ربط است که در کنار هم وجود دارند. با پذیرفتن دو واقعیت می‌توانیم نسبت به تفکر عمیق‌تر استراتژیک ترغیب شویم و فرصت‌ها و امکانات جدیدی را کشف کنیم.

چگونگی تسهیل اجرای Wicked Questions

• (۲ دقیقه) هدف کلی Wicked Questions را توضیح دهید: بیان چالش‌های متناقضی که یک گروه برای موفقیت باید با آن رو‌به‌رو شود.
• (۵ دقیقه) ابتدا به صورت انفرادی و بعد در گروه‌های کوچک، لیستی از هر آن‌چه که در رابطه با موضوع انتخاب شده صحیح است تهیه کنید.
• (۵ دقیقه) مفهوم Wicked Questions را معرفی کنید و برای آن مثال‌هایی را بیان کنید.
• (۵ دقیقه) ابتدا به صورت انفرادی و بعد در گروه‌های کوچک، جفت‌هایی ایجاد کنید که متضاد هستند یا این‌که حداقل در میان آن‌ها تنش وجود دارد و هر دو طرف اهداف مثبت و ارزشمندی دارند.
• (۱۰ دقیقه) ابتدا به صورت انفرادی و بعد در گروه‌های کوچک، با استفاده از الگوی زیر، Wicked Questionsهای احتمالی را از میان جفت‌ها ایجاد کنید: “چطور ما [طرف ۱] و [طرف ۲] هستیم، به طور هم‌زمان؟” بهترین Wicked Questionها اهداف مثبت و ارزشمندی را در هر دو طرف دارند.
• (۳ دقیقه) هر گروه مرتبط‌ترین Wicked Question نسبت به گروه خود را که بیش‌ترین تاثیر را داشته انتخاب می‌کند.

نمونه‌هایی که ما از Wicked Questions استفاده کردیم

ما از Wicked Questions‌ به عنوان یکی از محبوب‌ترین روش‌های Liberating Structures در موارد بسیاری استفاده کرده‌ایم:

• در شروع کار پیاده‌سازی اسکرام، سوالی که سازمان با آن مواجه می‌شود این است که “چطور می‌توانیم از اسکرام استفاده کنیم تا اولین increment خود را در کوتاه مدت تحویل دهیم، در عین حال یک محصول قدرتمند را برای بلند مدت ارائه دهیم؟”. به همراه ذینفعان، تیم اسکرام به این سوال رسید و به طور مشترک قدم‌های بعدی را مشخص کردند.
• در آخرین گردهمایی Liberating Structures در هامبورگ، داستان‌های تاثیرگذاری در Conversation Cafe مطرح شد، با استفاده از Wicked Question “چگونه می‌توانیم طبیعت باز، غیرتجاری و مبتنی بر جامعه LS را حفظ کنیم و همچنین به سایرین اجازه نمایش مهارت خودشان را به وسیله آن بدهیم؟”.
• در حین ملاقات با اسکرام مستر Swisscom و KPN iTV، این سوال توسط گروه به عنوان شرترین سوال – most wicked question – انتخاب شد: “چگونه تیم‌های فرماندهی را می‌سازیم، در حین انجام تغییرات به سمت چابک شدن و به طور همزمان انتظار داریم که مسئولیت‌پذیری و خودسازماندهی داشته باشیم؟” پس از آن، شروع کردن به اشتراک‌گذاری تجربیات خودشان در باره این‌که چطور در راه این چالش‌های متناقض موفق شدند.
• Wicked Questions به ما کمک کرد تا استراتژی‌هایی را برای Liberatorها تعریف کنیم. یک نمونه از سوال‌هایی که با آن رو‌به‌رو هستیم این است که: “چگونه می‌توانیم با جامعه جهانی تعامل داشته باشیم در حالی که یک شرکت کوچک دو نفری باقی بمانیم؟”. این کار باعث شد تا فعالیت‌های مکرر را بدون از دست دادن ارتباط با دنباله‌روهای خودمان داشته باشیم.
• از Wicked Questions در زندگی شخصی خود استفاده کردیم با پرسیدن این سوال که “چگونه زمان خودمان را به کار اختصاص داده‌ایم و در عین حال در خانواده هم حضور داریم؟” که گاهی منجر به گفتگوهای دشوار اما ضروری در مورد چگونگی یافتن تعادل میان کار و زندگی می‌شود.

ترکیب با سایر روش‌های Liberating Structures

• از Wicked Questions به عنوان داده ورودی برای روش Critical Uncertainties استفاده کنید تا مهم‌ترین “واقعیت‌ها” را شناسائی و کشف کنید. دو طرف Wicked Question تبدیل به محورهای X و Y می‌شوند. با تشکیل یک شبکه میان این دو محور، ۴ سناریوی محتمل پدیدار می‌شوند. برای هر کدام از این سناریوها می‌توان استراتژی‌ها، آزمایش‌ها و تمرین‌هایی تعریف کرد که به موفقیت گروه کمک کند.
• این روش را با Conversation Cafe ترکیب کنید. چندین Wicked Question را در گروه‌های کوچک‌تر تعریف کنید. هر گروه سوالی را که می‌خواهد برای Conversation Cafe استفاده کند را انتخاب می‌کند. این به شما کمک می‌کند تا در مورد چالش‌های متناقضی که با آن رویه‌رو هستید، منطقی باشید و فرصتی را برای به اشتراک گذاشتن تجربیات فراهم می‌آورد.
• Wicked Questions چیزی نیست که بتوانید آن را حل کنید. هر دو طرف یک واقعیت غیرقابل انکار را نشان می‌دهند. با این حال، تفکر ما اغلب به دنبال کشف راه‌حل است که تنها روی یک طرف سوال تاثیر خواهد گذاشت. Integrated Autonomy کمک می‌کند که راه‌حل‌هایی را بیابیم که به هر دو طرف کمک کند.

• از شرترین سوال‌هایی که توسط گروه تولید شده به عنوان ورودی روش UX Fishbowl استفاده کنید. در طول مدت زمان fishbowl گروه درونی نمونه‌ها و مثال‌ها و ایده‌های مشخصی درباره تجربه استفاده Wicked Question به اشتراک می‌گذارند. حلقه بیرونی با توجه کامل گوش می‌دهند و سوال‌های جدیدی را برای دور بعدی آماده می‌کنند.
• با استفاده از TRIZ از گروه بخواهید که ایده‌هایی را بیان کنند که Wicked Question منجر به بدترین نتیجه ممکن شود. چطور می‌توانیم تضمین کنیم که هر دو طرف Wicked Question به بزرگ‌ترین کابوس سازمان تبدیل شود؟ در دور بعدی در مورد مواردی که از قبل تشخیص داده شده، بحث می‌کنیم و مراحل مشخصی را برای توقف رفتارهای ضدتولید تعریف می‌کنیم.
• از روش What, So What, Now What استفاده کنید تا Wicked Question را به روشی ساختاریافته بررسی کنیم و از همه بخواهید تا در مراحل بعدی با کمک هم تصمیم‌گیری را انجام دهند.
• با در نظر گرفتن Wicked Question “چه چیزی توجه ما را جلب می‌کند؟”، “خب این به چه معنی است؟” و “حالا به کجا برویم؟”
• Wicked Question را به عنوان ورودی Future ~ Present امتجان کنید. از گروه‌ها بخواهید تا به یک آینده موفق سفر کنند و آن‌چه را که در زمان حال نیاز است را بیان کنند، ضمن قدردانی از آن‌چه که در موفقیت فردا به دست می‌آید. چه شد که آن‌ها توانستند میان دو طرف Wicked Question تعادل برقرار کنند؟
• اگر یک سوال واقعا شر(Wicked Question) باشد، پیدا کردن راه‌حل ایده‌آل برای آن بسیار دشوار است. این موضوع باعث می‌شود که گروه‌ها در مرحله تفکر باقی بماند. این‌جاست که روش ۱۵% Solutions به کمک ما می‌آید تا گره از کار گروه گشوده و با جرقه‌های کوچک در تفکر افراد، تغییرات بزرگ را ایجاد  کند.

نکات و ایده‌ها

• توضیح دهید که هر دو سوی Wicked Questions باید به صورت قدرشناسانه بیان شود.
• ساختار Wicked Question را روی یک تخته شاسی بنویسید تا در حین تمرین برای همه قابل مشاهده باشد: “چگونه است که ما …………. هستیم و به طور هم‌زمان …………. هستیم.”
• چند نمونه از Wicked Questionها را ارائه دهید تا گروه سریع‌تر مفهوم را درک کند.
• توقعات را مشخص کنید. اشکالی ندارد اگر همه افراد سوال‌های ایده‌آلی را مطرح نمی‌کنند.  داشتن یک سوال خوب برای یک گروه، دست‌آورد بسیار مناسبی است.
• دورهای مختلف را با یک دقیقه تنفس و تفکر فردی شروع کنید. این کار به همه این فرصت را می‌دهد تا فکر کردن را آغاز کنند.
• گروه را تشویق کنید تا به یکدیگر در ایجاد Wicked Question کمک کنند. گروه‌های کوچک‌تر را حمایت کنید تا سوال‌های خاص‌تر، ملموس‌تری را بیان کنند.

سخن آخر

اکنون که می‌دانید Wicked Question‌ چیست، مطمئنا همه جا از آن‌ها استفاده خواهید کرد! تجربیات خود را در بخش نظرات اعلام کنید، این‌که بتوانیم از چالش‌های متناقضی که همه ما با آن‌ها روبه‌رو هستیم، چیزهایی یاد بگیریم بسیار مفید خواهد بود.

منبع